[ Pobierz całość w formacie PDF ]
porządkuje zbiór wypowiedzi w taki sposób, że w idealnym przypadku wszystkie osoby, które
odpowiadały pozytywnie na dane pytanie, mają na skali wyższe pozycje rangowe w porównaniu z
tymi osobami, które udzieliły na to samo pytanie odpowiedzi negatywnej. Właściwościąska-logramu
jest to, że przy optymalnej sytuacji na podstawie ustalonej punktacji można odtworzyć
odpowiedzi na zadane pytania. Jednak w praktyce ideał taki jest rzadko w pełni osiągany.
164
Przy tworzeniu skalogramu posługujemy się pytaniami posiadającymi własności komulatywne oraz
stwarzające szanse odtwarzalności ich treści.
Są to zatem takie pytania, które powodują że jeżeli ktoś odpowiedział tak" na pierwsze z nich, to
musi poniekąd odpowiedzieć tak" na pozostałe, zgodnie oczywiście ze zdrowym rozsądkiem.
Zobaczmy to na przykładzie hipotetycznej skali wzrostu złożonej z odpowiedzi na następujące trzy
pytania:
1. Czy masz wzrost ponad 180 cm? Tak. Nie.
2. Czy masz wzrost ponad 170 cm? Tak. Nie.
3. Czy masz wzrost ponad 160 cm? Tak. Nie.
Otóż jeżeli ktoś odpowie tak" na pierwsze pytanie, to konsekwentnie myśląc powinien odpowiedzieć
również tak" na pozostałe. Jeżeli na pierwsze pytanie odpowie nie", a na drugie tak", to i na trzecie
powinien odpowiedzieć tak". Możliwe odpowiedzi na powyższe pytania możemy zestawić w
następującej tabelce, którą nazywa się właśnie skalogramem9.
Szereg rangowy odpowiadających Stopień skali Odpowiedział tak" na pytania
Odpowiedział nie" na pytania
1 2 3 1 2 3
1 2 3 4 3 2 1 0 X X X xxx xxx X X X
Metodę tę próbowano zastosować we Francji do ustalania np. stopnia komfortu mieszkań, posługując
się pytaniami dotyczącymi następujących danych odnośnie wyposażenia:
1) doprowadzona bieżąca woda;
2) WC;
3) bieżąca gorąca woda;
4) łazienka lub prysznic;
5) telefon.
Zakładano przy tym trafnie, że jeżeli ktoś ma w mieszkaniu WC, to na pewno ma wodę bieżącą. Tym
bardziej, jeżeli ma łazienkę. Czy jednak z istnienia łazienki lub prysznicu wynika konieczność
doprowadzenia do danego mieszkania bieżącej wody? Podobnie brak takiej zależności między
wyposażeniem mieszkania w telefon, chociaż z nim wiąże się najwyższy jego standard.
165
Natomiast w badaniach prowadzonych w RFN posłużono się tą metodą np. dla ustalenia skali
używania kosmetyków przez kobiety, przyjmując następujące wskazniki:
1) używa lakieru do paznokci;
2) ponadto używa puder do twarzy;
3) perfumy;
4) sole do kąpieli;
5) wodę kolońskaj
6) krem;
7) pastę do zębów i mydło.
Proponowany w tym przypadku stopień ważności nie daje szans na pewne rozstrzygnięcie. Z faktu, że
ktoś używa np. pudru do twarzy nie wynika wcale, iż musi używać również soli do kąpieli czy wody
kolońskiej10.
Obie te skale nie są więc tak idealne, jak omówiona wcześniej skala wzrostu. Wskazuje to
niewątpliwie na trudności związane z konstrukcją sensownych skalogramów oraz z ich stosowaniem w
praktyce badawczej.
Na zakończenie rozważań dotyczących skalowania nieco miejsca poświęcimy problemowi
przydatności poznawczej skali. Otóż interesująca nas przydatność zależy od tego, czy i w jakim stopniu
ukazują one istnienie związków ilościowo-jakościowych, które są przedmiotem badań, a tym samym
są rzeczywiście rzetelnym narzędziem pomiaru.
Problem przydatności poznawczej skal łączy się więc z ich wartością naukową która może być
oczywiście różna, w zależności od ich trafności w mierzeniu danych zjawisk.Trafność tą sprawdza się w
następujący sposób:
1) przy pomocy ekspertów, którzy odwołując się do swojej wiedzy i doświadczenia orzekają o
przydatności skali;
2) poprzez odwołanie się do badań grup respondentów, które charakteryzują się wysokim albo niskim
natężeniem cechy będącej przedmiotem pomiaru, np. skalą zdrowia psychicznego w grupie
obejmującej pacjentów szpitala psychiatrycznego. Następnie porównuje się średnią wyników takiej
grupy ze średnią tzw. grupy normalnej" i jeśli stwierdzi się występowanie istotnej różnicy między
tymi dwoma średnimi, to wówczas uważa się daną skalę za właściwą;
3) poprzez wysuwanie wniosku prognostycznegoz dotychczasowych wyników badań. Jeśli np. wyniki
badań jakiegoś respondenta świadczą o jego niechęci do nauki, to na tej podstawie można wysnuć
[ Pobierz całość w formacie PDF ]